LOCKDOWN LEESTIPS Boeken met betrekking op de Twense oorlogsgeschiedenis. Interessant om te lezen. Leuk om te geven deze feestdagen!

Gefusilleerd op de dag van de bevrijding

De laatste uren van Thiadens en Breugelmans

Dit artikel is overgenomen uit n Sliepsteen. Het kwartaalblad van de Historische Societeit Enschede-Lonneker. Auteur: Ab Ge llekink

Zenuwarts Hendrik Arend T hiadens (37) is compagniescommandant van de Binnenlandse Strijdkrachten afdeling Enschede . Piet Breugelmans (3I), gymnastiekleraar aan de MTS, is een van zijn secondanten. Ook Ad Hendriksen maakt deel uit van de BS. Thiadens ziet hij, in gezelschap van diens 'huishoudster' Annie van Kesteren, regelmatig tijdens de diensten in de Jacobu skerk op de Markt . Het verhaal doet de rond e dat Thiadens' echtgenote 'geestesziek' is; in werkelijkheid leven ze al geruime tijd gescheiden. Zelfs in tijden van oorlog blijft het begrip 'zonde' loodzwaar overeind ... Op Paaszondag 1 april 1945, terwijl de Engelse tanks al over de Haaksbergerstraat Enschede binnenrollen , wordt Thiadens rond elf uur 's ochtends, terwijl hij een dienst bijwoont in de Jacobuskerk. van de komst van de geallieerden in kennis gesteld: "H et is zover" wordt hem ingefluisterd . Hij weet wat hem en zijn secondanten te doen staat: allen dienen zich te begeven naar het tuinhuisje van de familie Hardick in de Broekheurne. Daar liggen wapens en armbanden gereed, die de BS nodig heeft om rust en orde te handhaven tijdens het onvermijdelijke gezagsvacuüm. Enkele dagen eerder zijn al blauwe overalls uit gedeeld , die verstopt liggen bij het confectiebedrijf Pleij aan het Gronausche Voetpad.

Het eerste monumentje op de plek waar Thiadens werd doodgeschoten.

Fase 1

Thiadens laat de dienst voor wat hij is en begeeft zich in richting Broekheurne. Hij heeft een zwarte aktetas bij zich. N a het oversteken van de Getfertsingel ontmoet hij Piet Breugelmans ter hoogte van het pand Broekheurnerweg 100 [nu Burg. van Veenlaan 10]. Deze woont om de hoek aan de Zuiderstraat 25; de achtertuinen grenzen aan elkaar. Om veiligheidsredenen - zijn vrouw is koerierster - houdt Breugelmans vaak vanuit het huis van de familie Aarsen (Broekheurnerweg 100) zijn eigen huis in de gaten. Telkens wanneer zijn vrouw teruggekeerd is van een opdracht, is de kust veilig en kan hij naar huis terugkeren . Eigenlijk wil Breugelmans die bewuste dag eerst nog zijn inbeslag genomen radio ophalen bij de fabriek van Van Dam aan de Cromhoffbleekweg, maar dat wordt hem door Aarsen met klem ontraden : "Dat kan wel een dag wachten, de oorlog is nog niet afgelopen." Thiadens en Breugelmans gaan gezamenlijk verder de Broekheurnerweg in.

Bidprentje Dr. Thiadens

Fase 2

Nog voordat de Broekheurnerweg een flinke bocht naar links maakt in richting Tuindorp, ter hoogte van kippenboer Reuvers en kruidenier Golbach [nu Wethouder Elhorststraat bij wielerzaak Tigelaar Fietsplus], gaat het mis. Een Duitse soldaat vordert de fiets van Thiadens. Deze verzet zich daartegen en wijst op de aan het stuur bevestigde esculaap. Voor zijn

beroepsuitoefening kan hij niet zonder vervoermiddel. Thiadens en Breugelmans proberen de Duitser te overreden in de trant van: "Joh, scheer je weg, de oorlog is afgelopen. " Op dat moment komt er een Duitse officier aanlopen. De discussie loopt uit de hand. Het gerucht gaat later dat Breugelmans een van de Duitsers in het gezicht gespuugd heeft. Feit is dat de soldaat Breugelmans voor zich uitdrijft naar de overkant van de straat, waar zich het erf bevindt van boer Hendrik Jansen. Ad Hendriksen ziet het op enige afstand gebeuren. Via de Haaksbergerstraat en de Ypkemeulestraat is ook hij op weg naar het tuinhuisje van Hardick . Hij ziet hoe een aantal soldaten, onder wie ook parachutisten , in het wilde weg fietsen vordert van voorbijgangers, en stalt zijn exemplaar ergens achter een woning. Van daaruit ziet hij hoe Piet Breugelmans in koelen bloede met een Schmeisser door het hoofd wordt geschoten. Het lichaam laat men achteloos liggen [op de plek waar zich nu de achterzij de van het flatgebouw tegen over Fysiotherapie Bruggeman aan de Weth. Gerbertstraat 22 bevindt]. Met Thiadens, de handen omhoog en onder schot gehouden door de soldaat, wordt de voettocht voortgezet.

Bidprentje Dr. Thiadens

Fase 3

Met de officier op zo'n dertig meter achter hen , passeren de twee het huis van de familie Caarels aan de Broekheurnerweg 320 [gelegen ter hoogte van het huidige pand Wethouder Gerbertstraat 58]. Kort tevoren bellen twee person en in burger aan bij de buren van Caarels, Zij worden binnengelaten, maar staan al snel weer buiten . De bewoners willen de vingers niet aan hen branden. Wanneer zij vervolgens bij Caarels aanbellen, is duidelijk waarom. Moeder Caarels, bijgenaamd 'Zwarte Dien' en duidelijk minder bang uitgevallen , laat hen binnen. Hun verzoek is de wapens die zij bij zich dragen, bij Caarels te mogen verstoppen. Dat wordt toegestaan; later worden in een keukenkastje inderdaad twee pistolen aangetroffen.

Op het moment dat zij weer buiten staan komt Thiadens voorbij. De doodsangst staat in zijn ogen. Mogelijk herkent hij de twee vanuit het (late) verzet, want hij roept: "Jongens, help me, want ze schieten me dood." Een reactie blijft uit. Mevrouw Caarels geeft uiting aan haar woede: "Wat een lafbekken, ze hebben hem gewoon laten stikken, terwijl ze twee tegen een waren." De officier was op het bewuste moment kennelijk even buit en beeld. Thiadens en zijn bewakers lopen verder in de richting van de Kotmanweg; tot zover de beelden van Jan Caarels.

Fase 4

Vanaf hier zit er een kort maar cruciaal hiaat in de getuigenissen. Hoewel speculatief, weet Thiadens kennelijk op een of andere manier zijn bewakers ervan te overtuigen dat het geen enkel (twijfelachtig) nut dient hem verder vast te houden , laat staan doden. Hoe dan ook, zijn bewakers laten hem gaan. Hij loopt richting Geessinkweg, kennelijk nog steeds op weg naar het tuinhuisje van Hardick, en ziet op enigerlei wijze kans opnieuw een fiets te bemachtigen . De situatie ter plekke is evenwel niet bevorderlijk voor een veilig heenkomen: ter plaatse bevindt zich een langgerekte verdedigingsgordel, van waaraf Duitse militairen de aftocht van hun kameraden dekken. Daar heerst uiteraard al uren lang de hoogste staat van alarm met het oog op de naderen de geallieerden; het wemelt er dus van de Duitsers. Gadegeslagen vanuit twee richtingen voltrekt zich het drama-Thiadens: het huis van de familie Schukkink aan de Broekheurnerweg 418 [nu ter hoogte van de Burg. van Veenlaan 272 ] en het hu is van de familie Ween er op de hoek van de Broekheurnerweg en de Geessinkweg [nu ter hoogte van de Hulststraat 4, hoek Burg.van Veenlaan].

Pieter Breugelmans

Fase 5

Thiadens wordt voor de tweede keer aangehouden door Duitse soldaten, die in de gang tussen de huizen 416 en 41 8 alle voorbijgangers fouilleren. Het is druk op straat: Duitsers met karren en dergelijke rijden achter elkaar aan in richting Knalhutteweg om zo gauw mogelijk over de grens te komen. T e hooi en te gras worde n mensen aangehouden en veelal beroofd. De Duitsers vorderen opnieuw de fiets van Thiadens, maar ook nu weer verzet hij zich. Truus Weener ziet het tafereel op enige afstand, vanuit haar woonka me r, met schrik in haar hart aan. "Man, doe niet zo moeilijk en sta die fiets ar', denkt zij bij zichzelf. Hans Schukkink: "De Duitsers vroegen hem te bewijzen dat hij arts was. Toen hij zijn portefeuille wilde pakken , viel er een oranje BS-band uit zijn binnenzak . Hij werd onmiddellijk meegenomen naar de overkant van de straat, waar een grote boerderij stond, waarvan de ene helft bewoond werd door Ten Thije en de andere helft door Dika Wargerink . Hij is er met een flink salvo uit een machinegeweer neergeknald. Daarna heeft ee n van de Duitsers hem nog met een laars in zij n nek getrapt. " Buurtbewoners hebben het stoffelijke overschot diezelfde dag nog op een platte wagen van groenteman Bornebroek [waar nu cafetaria Alexander aan de Burg. Van Veenlaan 250a gevestigd is] naar zijn woonhuis aan de Ripperdastraat 1 vervoerd. Dika Wargerink heeft eerst nog een laken over zijn lichaam gelegd. Zijn huisgenote Annie van Kesteren is dan al op de hoogte van het drama dat zich voltrokken heeft

De huidige plaquette in de Dr. Thiadensstraat.

En verder ...

Op de plek waar Thiadens gefusilleerd werd [tegenover de huidige flatwoningen 43- 55 aan de Kotmanlaan], hebben buurtbewoners en vrienden in 1945 een monumentje te zijner nagedachtenis geplaatst. Het bestond uit een kleine stenen schoorsteen met daarop een dakje; aan de wand een plaquette met onder meer zijn naam . Rondom stonden struiken, waardoor de plek in de volksmond het 'Thiadens-bosje' ging heten . De moeder van Thiadens, woonachtig in Utrecht, was een trouwe bezoeker van de jaarlijkse herdenking op 1 april. Hans Schukkink begeleidde haar tijdens die dagen. Rond het midden van de jaren vijftig is het gedenkteken, tijdens de bouw van de wijk Boswinkel. verwijderd. De plaquette werd overgebracht naar een onopvallende plaats aan de muur van het flatgebouw Speenkruidstraat 21,, op de hoek van de in 1955 vernoemde Dr. H.A. Thiadensstraat in de wijk het Ribbelt. Wie het niet weet loopt er zonder erg aan voorbij . Naar Piet Breugelmans is pas veel later, in de tweede helft van de jaren tachtig, een straat genoemd: de Breugelmansgaarde op het voormalige Van Heekcomplex nabij het Muziekcentrum. Een kleine zijsprong Mevrouw Truus Weener en haar man verbergen in de jaren 1942/1 943 het joodse jongetje Harry Cohen (geboren 1940). Er blijkt verraad in het spel te zijn, want op zekere avond komen de beruchte jodenjagers Jan van Limburg ('Jan met de Kappen ") en Pieter Kaay aan de deur met de vraag "wat dat jodenkind daar doet". Truus moet mee naar het politiebureau, later gevolgd door haar man die op dat moment niet thuis is. Op voorspraak van huisarts Couvreur wordt Truus, die zogenaamd net een miskraam achter de rug heeft, al snel vrijgelaten. Haar man wordt gevangengezet in De Koepel in Almelo, vanwaar hij uiteindelijk negen maand en in het concentratiekamp Vught wordt gedetineerd. Door een bliksemactie van het verzet wordt de kleine Harry Cohen hals over kop uit huis gehaald en ergens ondergebracht in Arnhem . Hij overleeft de oorlog en woont anno 2005 in Leeuwarden , inmiddels 65 jaar oud. Hij heeft nog regelmatig contact met zijn pleegmoeder Truus Weener. Tot besluit O p 1 april 1945, de dag waarop Thiadens en Breugelmans het leven laten, staat een Engelse officierverkenner op het trottoir waar nu het pand van Bakker Heinink is [hoek Weth. Elhorststraat/Zuiderstraat], en kijkt door zijn verrekijker naar troepenverplaatsingen in Oostelijke richting . Zijn oog valt op de hem onbekende mevrouw Breugelmans. die op het trottoir bij haar huis aan de Zuiderstraat staat te huilen . Dat verwondert hem: Enschede is die dag bevrijd, dus is het toch feest? Wanneer hem verteld wordt wat de oorzaak is, probeert hij haar - al is het maar voor eventjes - te troosten. Het verhaal wil, dat hij twee à drie jaar later terugkeerde naar Nederland , opnieuw contact zocht met mevrouw Breugelmans. en niet lang daarna met haar in het huwelijk trad. Maar de juistheid van dit verhaal hebben we niet kunnen verifiëren ...

Bron: Gesprek met Truus Weener, Tony Aarsen, Jan Caarels, Ad Hendriksen. Hans Schukkink, Ties Wiegman en Roelof IJspeerd