De illegaliteit – Het verzet in Enschede en Twente
In het eerste oorlogsjaar zijn er al enkele groepen actief al is het op dat moment nog weinig georganiseerd. Het zijn dan nog vaak nog speldenprikken om de verzetsgeest tot uitdrukking te brengen, zo wordt op koninginnedag een vlag geplaatst op de schoorsteen van de Bato fabriek en krijgt het standbeeld van dr. Ariëns op het De Ruyterplein later dat jaar een bord omgehangen met de tekst “Ik alleen luister niet naar de Engelse zender”.
Het verzet was er in verschillende vormen. Er was passief verzet en publieke uitingen van ongenoegen met de Duitse bezetting en de maatregelen die de bezetter trof, maar ook was er actiever verzet, de zgn. illegaliteit. Binnen de illegaliteit was een groot aantal verschillende groepen actief. Ze verschilden daarin vaak door hun achtergrond, politiek of religieus, maar ook het doel was vaak verschillend, zo had je de hulp aan onderduikers, sabotagegroepen, knokploegen die voor bonkaarten moesten zorgen, zendgroepen en spionagegroepen. Hieronder proberen we een beknopt overzicht te geven van de verschillende groepen die in Enschede en omgeving actief waren. We kunnen ons niet tot Enschede beperken omdat de groepen in een groter gebied actief waren. Veel verzetslieden waren overigens in meerdere groepen actief. Er waren in de beginjaren van de bezetting al wel illegale groepen actief, maar het grotere georganiseerde verzet begon pas na de april/mei staking van 1943. Die staking was begonnen bij Stork in Hengelo en sloeg over naar heel Twente en op kleinere schaal naar andere delen van het land. Aanleiding voor de staking was het besluit om de Nederlandse militairen opnieuw in krijgsgevangenschap te nemen en ze naar Duitsland te sturen.
Hieronder vindt u een kort overzicht van de illegaliteit per groep in Enschede en Twente.
- Landelijke organisatie voor onderduikers (L.O.)
- Groep Overduin (hulp aan joden)
- Groep v/d Brink (katholiek verzet)
- Landelijke knokploegen (L.K.P.)
- Pilotenhulp
- De Waarheidsgroepen – Het communistische verzet
- Binnenlandse Strijdkrachten (NBS) – (volgt)
De illegale pers
Verzetsstrijders
Meer lezen over het verzet en de illegaliteit in Enschede op andere websites? Dan kunt u terecht op deze websites over enkele Enschedese verzetsstrijders:
Johannes Ter Horst
Pieter Alberts
Harry Saathof
Truus Menger
Freddy Dekker-Oversteegen
Ds. Leendert Overduin
Cor Hilbrink
Geert Schoonman
Roelof Blokzijl
Henk Heerdink
Bronnen:
Enschede 1940-1945, T. Wiegman.
Twente 1940-1945, G.J. Klokhuis
De illegalen, Coen Hilbrink
De illegaliteit in Twente, drs. A.H. Bornebroek
Knokploegen, Coen Hilbrink
Twente 40-45, Jan Haverkate & Gerard Vaanholt